وازکتومی (عقیم‌سازی مردانه) روش جراحی برای برش یا بستن لوله‌هایی است که اسپرم مردان را حمل می‌کنند تا از بارداری دائمی جلوگیری شود. وازکتومی معمولاً تحت بی حسی موضعی، بدون اینکه فرد بیهوش شده باشد یا دردی احساس کند، انجام می شود و حدود ۱۵ دقیقه طول می کشد؛ این عمل جراحی در بیش از ۹۹ درصد مؤثر است.

وازکتومی جزء راه های پیشگیری دائمی از بارداری در نظر گرفته می شود، بنابراین پس از انجام این جراحی دیگر لازم نیست از وسایل حفاظتی نظیر کاندوم استفاده شود.

وازکتومی برروی میل جنسی یا توانایی جنسی مردان برای لذت بردن از رابطه جنسی هیچ تأثیری نخواهد گذاشت و شخص همچنان نعوظ و انزال خواهد داشت، اما مایع منی فرد حاوی اسپرم نخواهد بود.

پس از انجام عمل جراجی لازم است که شخص  حداقل ۸ الی ۱۲ هفته همچنان از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کند، چراکه اسپرم همچنان در لوله های منتهی به آلت تناسلی وجود دارد. پس از سپری شدن این مدت زمانی، حداکثر ۲ آزمایش مایع منی انجام می شود تا اطمینان حاصل گردد که تمام اسپرم ها از بین رفته اند.

پس از جراجی کیسه بیضه ممکن است کبود، متورم یا دردناک شود؛ برخی از مردان درد مداوم در بیضه های خود دارند. لازم به ذکر است که مانند هر جراحی دیگری، خطر عفونت کمی وجود دارد. با این حال در موارد نادری ممکن است شخص پس از وازکتومی مواردی را تجربه کند:

• درد یا احساس فشار یا ناراحتی در بیضه
• گرانولوم اسپرم (یک توده سفت یا التهاب ناشی از نشت اسپرم)
• اسپرماتوسل (کیست در لوله ای که اسپرم را جمع آوری می کند)
• هیدروسل (کیسه ای از مایع در اطراف بیضه که باعث تورم در کیسه بیضه می شود)

اگرچه سرطان پروستات و سرطان بیضه می تواند در مردانی که وازکتومی انجام دادند رخ دهد، تحقیقات نشان می دهد که وازکتومی خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمی دهد.

عمل جراحی به منظور رفع عقیمی مرد بسیار دشوار است؛ بنابراین حتما فرد بایستی مطمئن شود که تصمیم خود را گرفته است. فقط در صورتی شخص باید متوسل به عمل وازکتومی شود که مطمئن است دیگر بچه نمی‌خواهد. وازکتومی در برابر عفونت های مقاربتی محافظتی ایجاد نمی کند، بنابراین برای مردانی که شرکای جنسی متعددی دارند بهتر است برای جلوگیری از انتقال بیماری های آمیزشی از کاندوم استفاده شود.

وازکتومی با متوقف کردن ورود اسپرم به مایع منی مرد، اجازه تشکیل سلول تخم  ولقاح را نمی دهد؛ در این جراحی لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه‌های مرد به آلت تناسلی می‌برند، بریده، مسدود یا با گرما چفت وبست می‌شوند. این بدان معناست که وقتی در مرد حالت انزال اتفاق می افتد، منی در اسپرم وجود ندارد و تخمک زن نمی‌تواند بارور شود.

نحوه انجام وازکتومی

وازکتومی یک روش جراحی سریع و نسبتاً بدون درد است. در بیشتر موارد، شخص همان روز به خانه بازمی گردد.

۲ نوع وازکتومی وجود دارد:

• وازکتومی معمولی با استفاده از چاقوی جراحی (اسکالپل)
• وازکتومی بدون چاقوی جراحی (اسکالپل)

پزشکی که وازکتومی انجام می دهد در مورد اینکه کدام گزینه برای فرد مناسب تراست، تصمیم خواهد گرفت.

وازکتومی معمولی

پزشک ابتدا کیسه بیضه شخص را با بی حسی موضعی بی حس می کند. سپس ۲ برش کوچک در پوست در هر طرف کیسه بیضه ایجاد می کنند تا به لوله هایی برسند که اسپرم را از بیضه های شما خارج می کنند. هر لوله ای «واس دفرانس» نامیده می شود که هر بیضه یکی از آنها دارد. پزشک شما ممکن است یک قطعه کوچک از هر لوله را بردارد و فاصله کوتاهی بین دو انتهای آن باقی بگذارد. سپس انتهای لوله ها با گره زدن یا مسدود کردن به کمک گرما، بسته می شود. در پایان برش ها بخیه می شوند؛ معمولاً از بخیه های قابل جذب استفاده می شود که در عرض یک هفته خود به خود از بین می روند.

وازکتومی بدون اسکالپل

پزشک ابتدا کیسه بیضه  را با بی حسی موضعی بی حس می کند. سپس یک سوراخ ریز و کوچک در پوست کیسه بیضه ایجاد می کنند تا به لوله ها برسند. این بدان معناست که آنها نیازی به بریدن پوست با چاقوی جراحی ندارند. پزشک برای هر یک از مجرای دفران زیر کیسه بیضه از یک گیره برای نگه داشتن آنها در جای خود استفاده می کند. سپس لوله ها به همان روش وازکتومی معمولی به وسیله گره زدن یا مسدود شدن به کمک گرما، بسته می شود

با اینکه روش فوق خونریزی کمی دارد و هیچ بخیه ای وجود ندارد. تصور می‌شود که نسبت به وازکتومی معمولی دردناک‌تر باشد و کمتر احتمال دارد که عوارضی ایجاد کند.​