در جراحی اپیزیوتومی[۱]، میان‌دوراه[۲] (محدوده میان ناحیه تناسلی و مقعد) با قیچی مخصوص اپیزیوتومی برش داده می شود تا زایمان طبیعی راحت تر انجام شده و نوزاد از دهانه رحم خارج شود. اپیزیوتومی یک روش جراحی است که در حین زایمان در پرینه که یک بخش عضلانی بین واژن و مقعد است، ایجاد می گردد. پزشک ممکن است پیش از زایمان نوزاد، برشی در این ناحیه ایجاد کند تا دهانه واژن فرد بزرگ تر شده و زایمان تسهیل گردد.

پیشتر اپیزیوتومی بخشی طبیعی از فرآیند زایمان بود، اما در سال های اخیر استفاده از آن بسیار کمترشده است. در گذشته، اپیزیوتومی برای کمک به جلوگیری از پارگی شدید واژن در حین زایمان انجام می شد. همچنین اعتقاد بر این بود که اپیزیوتومی بهتر از پارگی طبیعی یا خود به خود بهبود می یابد. با این حال، تحقیقات جدیدتر نشان می دهد که اپیزیوتومی ممکن است در واقع مشکلات بیشتری نسبت به پیشگیری از پارگی واژن ایجاد کند. این روش می تواند خطر عفونت و سایر عوارض را افزایش دهد. بهبودی نیز طولانی و ناراحت کننده است.

باتوجه به آنچه گفته شد، اپیزیوتومی معمولا دیگر انجام نمی شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است این روش انجام شود. پزشک ممکن است اپیزیوتومی را توصیه کند اگر:

• احتمالاً در طول زایمان پارگی شدید واژن اتفاق بیفتد
• نوزاد در وضعیت غیر طبیعی قرار داشته باشد
• نوزاد بزرگتر از حد طبیعی باشد و یا باید زودتر به دنیا بیاید

انواع اپیزیوتومی

دو نوع رایج اپیزیوتومی عبارتند از اپیزیوتومی خط میانی و اپی زیاتومی میانی جانبی. اپیزیوتومی های خط میانی در ایالات متحده و کانادا بسیار رایج تر است درحالیکه اپیزیوتومی میانی جانبی روش ارجح در سایر نقاط جهان است. هر دو نوع روش مزایا و معایبی دارند.

• اپیزوتومی میانی (midline)

در اپیزیوتومی میانی، برش در وسط دهانه واژن، مستقیماً به سمت مقعد ایجاد می شود.

از مزایای این روش می توان به ترمیم آسان و بهبود راحت تر اشاره کرد. این نوع اپیزیوتومی همچنین درد کمتری دارد و بعید است که منجر به حساسیت طولانی مدت یا مشکلاتی مانند درد در حین مقاربت جنسی شود. اغلب اپیزیوتومی میانی با خونریزی کمتری همراه است.

تنها ضعف این روش، افزایش خطر پارگی است که به سمت داخل واژن یا از طریق عضلات مقعد گسترش می یابد. این نوع آسیب می تواند منجر به مشکلات طولانی مدت، از جمله بی اختیاری مدفوع، یا ناتوانی در کنترل حرکات روده شود.

• اپیزیوتومی میانی جانبی (mediolateral)

در اپیزیوتومی میانی جانبی، برش از وسط دهانه واژن شروع می شود و با زاویه ۴۵ درجه به سمت مقعد گسترش می یابد.

مزیت اصلی این روش خطر کاهش خطر پارگی عضلات مقعد است. با این حال، معایب بسیار بیشتری نسبت به اپیزیوتومی میانی دارد که  از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش خونریزی
• درد شدیدتر
• ترمیم سخت تر و طولانی تر
• ریسک بالاترایجاد ناراحتی طولانی مدت، به ویژه در طول رابطه جنسی

شدت اپیزیوتومی

اپیزیوتومی ها بر اساس درجاتی که بر اساس شدت یا وسعت پارگی طبقه بندی می شوند:

• درجه اول: اپیزیوتومی درجه یک شامل یک پارگی کوچک است که فقط از طریق پوشش واژن گسترش می یابد. بافت های زیرین را درگیر نمی کند.
• درجه دوم: این شایع ترین نوع اپیزیوتومی است. از طریق پوشش واژن و همچنین بافت واژن گسترش می یابد. با این حال، پوشش رکتوم یا اسفنکتر مقعد را درگیر نمی کند.
• درجه سوم: پارگی درجه سوم پوشش واژن، بافت های واژن و بخشی از اسفنکتر مقعد را درگیر می کند.
• درجه چهارم: شدیدترین نوع اپیزیوتومی شامل پوشش واژن، بافت های واژن، اسفنکتر مقعد و پوشش رکتوم است.

شدت اپیزیوتومی مستقیماً با احتمال عوارض طولانی مدت مرتبط است. با افزایش درجه اپیزیوتومی، پتانسیل بیشتری برای عفونت، درد و سایر مشکلات بعد از عمل وجود دارد.

روش اپیزیوتومی

انجام هر دو اپیزیوتومی میانی و میانی جانبی بسیار آسان است. زمانی که ۳ یا ۴ سانتی‌متر از سر کودک در دهانه واژن قابل مشاهده باشد، پزشک جراح، برش را ایجاد می‌کند. پیش از عمل، فرد بیهوشی دریافت خواهد کرد تا دردی احساس نکند.

برای این عمل ابتدا منطقه موردنظر با صابون تمیز می شود. همچنین پزشک برای محافظت از سر نوزاد، دو انگشت را در دهانه واژن فرد وارد می کند. سپس یک برش کوچک ایجاد می شود. بسته به نوع اپیزیوتومی انجام شده، برش ممکن است مستقیماً به سمت پایین یا با زاویه کمی نسبت به دهانه واژن باشد. پس از ایجاد برش، پزشک به آرامی بافت را دقیقاً در زیر برش قرار می‌دهد تا از پارگی بیشتر جلوگیری کند. همچنین فشار ملایمی به بالای سر کودک وارد می شود تا از بیرون آمدن خیلی سریع یا ناگهانی جلوگیری شود.

پس از زایمان، واژن و پرینه استریل و تمیز می شود و به دقت معاینه می شود. سپس پزشک هرگونه پارگی در دیواره های واژن یا دهانه رحم را بررسی می کند و ممکن است از ابزار رترکتور برای مشاهده راحت تر واژن و دهانه رحم استفاده کند. هنگامی که پزشک مطمئن شد که پارگی دیگری وجود ندارد، خود اپیزیوتومی استریل می شود. جراح ممکن است محل برش را با آب استریل یا محلول صابون آنتی باکتریال شستشو دهد. در بیشتر موارد، اپیزیوتومی تنها پوشش داخلی واژن و بافت مستقیم زیر واژن را تحت تاثیر قرار می دهد. با این حال زمانی که اپیزیوتومی به داخل اسفنکتر مقعد یا پوشش رکتوم کشیده شود، ابتدا این زخم ها ترمیم می شوند.

تمام ترمیم ها به وسیله بخیه با نخ جراحی انجام می شود که جذب بدن می شود و نیازی به کشیدن آن نیست. از بخیه های نازک برای بستن پوشش مقعدی استفاده می شود، در حالی که از نخ های بزرگتر و قوی تر برای ترمیم اسفنکتر مقعد استفاده می شود. پس از ترمیم پوشش رکتوم و اسفنکتر مقعد، پزشک بخش باقی مانده از برش را می بندد. ممکن است برای جمع کردن بافت‌های عمیق‌تر زیر پوشش واژن، چندین بخیه لازم باشد.

بهبودی پس از اپیزیوتومی

اپیزیوتومی معمولاً ظرف یک ساعت پس از زایمان ترمیم می شود. برش ممکن است در ابتدا خونریزی کمی داشته باشد، ولی زمانی که پزشک زخم را با بخیه ببندد، باید متوقف شود. پس از انجام اپیزیوتومی، احساس درد در اطراف محل برش به مدت دو تا سه هفته طبیعی است. زنانی که اپیزیوتومی درجه سوم یا چهارم دارند، احتمال بیشتری دارد که برای مدت طولانی‌تری احساس ناراحتی کنند. درد ممکن است هنگام راه رفتن یا نشستن بیشتر قابل توجه باشد. ادرار کردن نیز می تواند باعث گزش بریدگی شود.

می توان درد را با روش های زیر کاهش داد:

1. استفاده از کیسه های آب سرد روی پرینه
2. استفاده از روان کننده هنگام رابطه جنسی
3. مصرف داروهای مسکن

برای تمیز کردن خود بعد از استفاده از سرویس بهداشتی، به جای دستمال توالت از بطری آبپاش استفاده کرد

زخم فرد باید در عرض چهار تا شش هفته پس از زایمان به طور کامل بهبود یابد. اگر فرد اپیزیوتومی درجه سوم یا چهارم داشته باشد، زمان بهبودی ممکن است کمی طولانی تر شود.

[۱] Episiotomy

[۲] Perineum​