توبکتومی[۱]، همچنین به عنوان عقیم سازی لوله ها شناخته می شود، یک روش دائمی پیشگیری از بارداری در زنان است. این یک فرآیند جراحی است که لوله های فالوپ را مسدود می کند و در نتیجه از رسیدن تخمک آزاد شده توسط تخمدان به رحم جلوگیری می کند. عقیم سازی زنان از طریق بستن لوله ها در درجه اول برای جلوگیری دائمی از بارداری ناخواسته استفاده می شود. در حالی که هر دو هیسترکتومی (برداشتن رحم) یا اوفورکتومی دوطرفه (حذف هر دو تخمدان) نیز می توانند به این منظور استفاده شوند، این جراحی ها به طور کلی عوارض بیشتری نسبت به روش بستن لوله ها دارند. همانطور که اشاره شد، توبکتومی یک راه دائمی پیشگیری از بارداری در زنان است و هیچ بازگشتی وجود ندارد. با این حال، مواردی وجود دارد که در آن زنان تمایل به بازگشت به شرایط اولیه (حامله شدن) را دارند. در چنین شرایطی نیاز به جراحی مجدد برای اتصال لوله های فالوپ به تخمدان هاست که البته تضمینی برای انجام موفقیت آمیز این جراحی وجود ندارد. برخی از مطالعات نشان داده اند که اتصال مجدد لوله ها، یک میکروجراحی است که اثر توبکتومی را معکوس می کند و موفقیت آمیز بوده است. ناگفته نماند که میزان بارداری پس از این جراحی نیز بسیار پایین است.

توبکتومی جراحی نسبتا بزرگی است که در آن لوله‌های فالوپ باز شده، بریده و یا بسته می‌شوند تا مسیر عبور تخمک به داخل رحم مسدود شود. بستن لوله ممکن است در زمانی که فرد در حال نقاهت پس از زایمان طبیعی است (با استفاده از یک برش کوچک زیر ناف به نام لاپاراتومی کوچک) یا در حین زایمان سزارین انجام شود. همچنین می تواند به عنوان یک روش سرپایی (بستن لوله های فاصله ای) که جدا از زایمان است، هم انجام شود.

بدین منظور چند برش کوچک در اطراف ناف ایجاد می شود. دستگاه تلسکوپی مانندی به نام لاپاراسکوپ از طریق یکی از برش ها وارد شکم شخص می شود. دوربین کوچکی که در نوک لاپاراسکوپ وجود دارد، تصاویر را به صفحه نمایش منتقل می کند و به جراح دید کاملی از اندام های داخلی می دهد که بتواند با هدایت تصاویر و کار بر روی برش‌های کوچک، ابزار خاصی را وارد محل موردنظر کرده تا با برش دادن قسمت‌هایی از لوله‌ها یا مسدود کردن آنها با استفاده از گیره، لوله‌های فالوپ را ببندد.

روش های مختلف انجام عمل

انعقاد دوقطبی: جریان الکتریکی برای جدا کردن قسمت‌هایی از لوله‌های فالوپ اعمال می‌شود.

انعقاد تک قطبی:  لوله ها با استفاده از جریان الکتریکی پخته (cure) می شوند؛ بلافاصله یک جریان تابشی نیز برای آسیب بیشتر به آنها استفاده می شود.

گیره لوله‌ای: لوله‌های فالوپ با بستن دائمی آنها یا گره زدن به یکدیگر مسدود می‌شوند.

حلقه لوله ای: لوله با استفاده از نوار سیلاستیکی بسته می شود.

فیمبرکتومی: در این روش، بخشی از لوله فالوپ از تخمدان جدا شده و شکافی ایجاد می کند که ظرفیت لوله برای دریافت تخمک و انتقال آنها به رحم مختل می گردد.

بهبودی پس از عمل

پس از جراحی توبکتومی، احتمال دارد فرد همان روز مرخص شوند. با این حال، پس از انجام عمل جراحی، ممکن است عوارض زیر را تجربه کند:

• درد و حالت تهوع در چهار تا هشت ساعت اول (ممکن است نیاز به داروهای مسکن کوتاه مدت باشد)
• درد و گرفتگی شکم
• خستگی
• سرگیجه

بخیه ها معمولا بعد از یک هفته یا ده روز کشیده می شوند. لازم به یادآوری است که مراجعه به جراح برای معاینه بعدی پس از شش هفته مهم است.

مراقبت هایی که باید بعد از انجام توبکتومی انجام شود، حیاتی است. علاوه براین، پیروی از توصیه های جراح در مورد مراقبت های پس از جراحی هم باید جدی گرفته شود. برخی از پیشنهادات برای مراقبت از شخص عبارتند از:

• توصیه می شود به مدت یک هفته از انجام ورزش های شدید خودداری گردد.
• ترجیحا پس از چندروز وطی شدن زمان استراحت پس از عمل، کار روزمره از سرگرفته شود.
• بهتر است تا یک هفته بعد از عمل توبکتومی از رابطه جنسی خودداری کرد.
• داروهای ضد درد می توانند به تسکین درد کمک کنند. اما در صورت درد شدید حتما به پزشک مراجعه کرد.
• در صورت بروز تب بالا، خونریزی ناشی از بریدگی، غش کردن و دیگر علائم مشکوک مراجعه به پزشک الزامی است.

[۱] Tubectomy​